เมื่อวันที่ 6 มิถุนายน 2564 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ที่ จ.นครพนม ถึงแม้สถานการณ์โควิดจะกระทบต่อความเป็นอยู่ รวมถึงเศรษฐกิจตกต่ำ หลายคนตกงาน ขาดรายได้
แต่สำหรับชาวบ้านท่าเรือ ต.ท่าเรือ อ.นาหว้า จ.นครพนม ถือเป็นหมู่บ้านสุดเจ๋ง อันซีนอีสาน ที่มีอาชีพจากภูมิปัญญาชาวบ้าน ทำเครื่องดนตรีอีสาน พิณ แคน โหวต ขายมายายนาน กว่า 100 ปี
โดยได้สืบทอดอาชีพภูมิปัญญามาตั้งแต่บรรพบุรุษจากอดีตจนถึงปัจจุบัน ทำให้มีรายได้ตลอดปี ไม่ต้องไปทำงานต่างถิ่น สร้างรายได้ครอบครัวนับแสนบาท มีเงินสะพัดหมุนเวียนปีละนับ 10 ล้านบาท
โดยเฉพาะในช่วงวิกฤติโควิต ชาวบ้านยังยืนยันว่า เครื่องดนตรีอีสาน พิณ แคน โหวต ยังสามารถขายได้ โดยเฉพาะแคน เป็นเครื่องดนตรีอีสานที่ขายดี ถึงแม้ยอดขายจะลดลงบ้าง แต่ไม่กระทบ เพราะต้นทุนต่ำ เป็นงานฝีมือที่เกิดจากภูมิปัญญาชาวบ้าน
ซึ่งจะขายในราคา เต้าละ 1,500 บาท ถึงราคา 5,000 บาท ตามประเภท และขนาดของแคน
จากการสอบถาม นายโสวัตร ชาสงวน อายุ 56 ปี อาชีพช่างแคน เล่าว่า ตนทำแคนเครื่องดนตรีอีสานภูมิปัญญาชาวบ้าน มานานกว่า 40 ปี ตั้งแต่เริ่มโตเป็นวัยรุ่น ได้สืบทอดจากพ่อแม่ ปู่ย่าตายาย มานาน จากรุ่นสู่รุ่น
ซึ่งหมู่บ้านท่าเรือจะเป็นหมู่บ้านอันซีนที่เดียวในไทย ที่ทำเครื่องดนตรีอีสานขายครบวงจร ตั้งแต่พิณ แคนโหวต ส่งขายทั่วไทย โดยเฉพาะการทำแคน จะต้องมาจากบ้านท่าเรือเท่านั้น เนื่องจากเป็นต้นตำหรับแคนที่มีเสียงดี ไพเราะ ด้วยความชำนาญ และฝีมือที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ
ส่วนอุปกรณ์การทำถือว่าเป็นวัตถุดิบที่หาจากธรรมชาติ คือไม้ไผ่ลำแคน แต่ชาวบ้านเรียกง่ายๆ ว่าไม้ลำแคน ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติป่าเขา ก่อนที่จะตัดมา เป็นส่วนประกอบของแคน จำนวน 1 เต้า จำมีไม้ลำแคนมาตรฐาน 8-9 คู่
ส่วนเต้าแคนที่ใช้ปากเป่า จะใช้ไม้ประดู่ หรือไม้หนามเกลี้ยง ทำขึ้นมาจากงานฝีมือที่สืบทอดกันมา ก่อนนำมาประกอบเป็นแคน ด้วยภูมิปัญญาชาวบ้าน
นายโสวัตร ชาสงวน อายุ 56 ปี กล่าวอีกว่า โดยในการทำแคนสำคัญที่สุดคือ การทำลิ้นแคน เพราะเป็นตัวกำหนดเสียงจะให้เกิดคีย์ดนตรี เสียงสูงต่ำ รวมถึงความไพเราะอ่อนหวาน ของเสียง ในการประกอบดนตรี
ซึ่งแคนสามารถนำไปประยุกต์เป่าร่วมกับเครื่องดนตรี พื้นบ้านรวมถึงดนตรีสากลได้ทุกชนิด ขึ้นอยู่กับความสามารถ สิ่งสำคัญการผลิตลิ้นแคน ที่เป็นตัวสร้างเสียงในไม้ลูกแคน เวลาเป่าจะออกมาเป็นเสียงคล้ายปี่
โดยจะใช้เงินแท้ หรือทองแดงแท้ นำมาหลอมแล้วรีดเป็นเส้นขนาดเล็กๆ จากความชำนาญแบบภูมิปัญญาชาวบ้าน ก่อนนำมาเป็นลิ้นแคน ที่ทำให้เกิดเสียง ขณะเป่าลมเข้าไป อีกทั้งการตีลิ้นแคนสิ่งสำคัญที่สุดขาดไม่ได้ คือกระดูกช้าง จะนำมาเป็นตัวฐานรองในการตีสับลิ้นแคนให้มีความละเอียด
และเป็นตัวกำหนดให้เสียงแคนใส ไพเราะอ่อนหวาน มากกว่าการเอาเหล็กมาเป็นฐานตีลิ้นแคน ถือเป็นภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาแต่อดีต ส่วนแคนที่เสียงดีที่สุด จะต้องเป็นแคนที่มาจากลิ้นเงินแท้
หลังทำลิ้นเสร็จก่อนนำมาประกอบใส่เต้า จะต้องถูกเทียบเทียงคีย์ดนตรี ให้ได้มาตรฐานจากความชำนาญ ทุกลูกแคน และประกอบใส่เต้า ออกมาเป็นแคนส่งขาย มีราคาตั้งแต่ 1,500 บาท – 5,000 บาท แล้วแต่ขนาดของแคน เล็กใหญ่ รวมถึงคีย์ดนตรี จะมีผลต่อราคา แล้วแต่นักดนตรีหมอลำจะนำไปใช้งาน
ซึ่งมาตรฐานในการทำแคนส่งผลให้แคนชาวบ้านท่าเรือขายดี ส่งขายทั่วไทย ตลอดปี แต่ละครอบครัวสามารถทำแคนส่งขายได้เดือนละ 50,000 บาท ถึง 1 แสนบาท ต่อเดือน แล้วแต่ความชำนาญ
นอกจากนี้ยังมีการทำพิณ แคนโหวต มีทั้งเป็นแบบ ของที่ระลึกรวมถึงขายเป็นเครื่องดนตรี ถึงแม้โควิดระบาดแต่ยังขายได้ ไม่กระทบ ถือว่าชาวบ้านท่าเรือไม่เคยขาดแคน แต่ละปีมีเงินหมุนเวียนภาพรวมสะพัดปีละไม่ต่ำกว่า 10 ล้านบาท
สิ่งที่กังวลที่สุดคือไม้ลูกแคน ที่นำมาสะสมไว้ ใกล้หมดเพราะปกติจะนำเข้าจากลาวเท่านั้น ฝั่งไทยหายาก แต่ช่วงโควิดปิดด่านชายแดน ระยะยาวอาจมีปัญหา จะต้องหารือกับภาครัฐหาทางช่วยเหลือระยะยาว
แกลเลอรี
